Ηροδότου παραλειπόμενα

Η κατάρρευση του λαμπρού ελληνόφωνου Μυκηναϊκού πολιτισμού επήλθε μεταξύ 1250 και 1100 πΧ., όπως απεδείχθη απο πρωτοπόρο μελέτη Ισραηλινών επιστημόνων βάσει αναλύσεως κόκκων απολιθωμένης γύρης φυτών και δεδομένων ραδιενεργού άνθρακος ("Καθημερινή" 23/10/2013). Αναμφισβήτητη πλέον αιτία, κλιματικές αλλαγές, με αποτέλεσμα μακροχρονίου αλληλουχίας εντόνου καύσωνος, ανομβρίας, ξηρασίας, σιτοδείας, λιμού και πυρπολήσεων στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και των ομόρων περιοχών, εκτός Αιγύπτου, χάρις στον τροφοδότη Νείλο. Κλιματική αλλαγή είχε εισηγηθεί και ο Ρ. Κάρπεντερ, χωρίς όμως απτά επιχειρήματα. Η θεομηνία έπληξε ομάδα λαών της βόρειας παρυφής της λεκάνης, μεταξύ των οποίων και οι Τυρσηνοί (Τυρρηνοί), τους οποίους αναφέρει ο Ηρόδοτος ("Καθημερινή" 21/11/2013). Πέραν των Τυρσηνών, αιγυπτιακές πηγές αναφέρουν: Λυκίους, Σικελούς, Σαρδηνούς, Φιλισταίους, ίσως Αχαιούς(;) και άλλους. Όλοι αυτοί εγκατέλειψαν τις εστίες τους καταφεύγοντες στα πλοία τους "συν γυναιξί και τέκνοις", λυμαινόμενοι με δηώσεις και καταστροφές τα παράλια και την ενδοχώρα της ανατολικής μεσογειακής λεκάνης, πλην Αιγύπτου, όπου απεκρούσθησαν επιτυχώς επί Ραμσή Γ' (1174πΧ) και του προκατόχου του. Στον πειρατικό στόλο αυτών των λαών, τους οποίους οι Αιγύπτιοι ονόμασαν "Λαούς της Θαλάσσης", οφείλεται η διαρραγή του πλέγματος των ζωτικών για τους μυκηναίους θαλασσείων εμπορικών οδών, που συνέτεινε στην παρακμή τους.

Παραλλήλως σημειώθηκαν και στον ελληνικό χώρο μετακινήσεις ελληνικών φυλών με καταστροφικά ενίοτε αποτελέσματα, π.χ. καταστροφή Θηβών, Ορχομενού, του εκπληκτικής συλλήψεως και εκτελέσεως πολυσχιδούς έργου της αξιοποιήσεως της Κωπαϊδικής λεκάνης, το οποίον λεπτομερέστατα ανέδειξε η αμετάφραστη(!) εξονυχιστική μελέτη του καθηγητού Δρ. Jost Knauss.

Όλα τα ανωτέρω συνήργησαν στην κατάρρευση του Μυκηναϊκού κόσμου και την έναρξη των σχεδών τεσσάρων (12ος-8ος) "Σκοτεινών Αιώνων" χαρακτηριζομένων απο την απουσία γραφής και τη μείωση του πληθυσμού. Η απουσία γραφής ανεπληρώθη απο "βάρδους", που διέσωσαν απο γενεάς εις γενεάν κυριώτερα συμβάντα της εποχής υπο μορφήν θρύλων, τραγουδιστά (Ιλιάδα, Οδύσσεις, κλπ)

Πιθανόν το εδάφιον της Ιλιάδος (Ζ168): "σήματα λυγρά γράψας εν πίνακι πτυκτώ" (χαράξας σήματα ολέθρια σε πτυσσόμενο πινάκιο) στελνόμενα απο τον Προίτο με τον Βελλεροφόντη στον βασιλέα της Λυκίας, ίσως να αποτελεί ανάμνηση μακρυνή μιάς γραφής (Γραμμική Β'), που ελάχιστοι πλέον γνώριζαν, αποστολεύς και παραλήπτης και όχι ο κομιστής, θύμα του μηνύματος.

Ηροδότου δικαίωση

Στο φύλλο της «Kαθημερινής» 23/10/2013 παρουσιάζεται εξαίρετη μελέτη Iσραηλινών επιστημόνων: «Ξηρασία αφάνισε πολιτισμούς», στην οποία με την ανάλυση κόκκων απολιθωμένης γύρης, διατηρούμενης επί χιλιετίες, διαπιστώνεται ότι μεγάλη ξηρασία ενέσκηψε μεταξύ 1250 - 1100 π.X. και υπήρξε η πραγματική αιτία της κατάρρευσης πολιτισμών (Mυκηναϊκού, Xετταίων, χωρών της Aνατολικής Mεσογείου). H διαπίστωση αυτή εδραιώνει ακόμη μια φορά την (συχνά στο παρελθόν, αμφισβητούμενη) αξιοπιστία του Hροδότου.

Aναφέρει λοιπόν ο Hρόδοτος (A΄ 94), ότι βασιλεύοντος στη Λυδία του θρυλικού Aτυος, ενέσκηψε στη χώρα, λόγω ξηρασίας ασφαλώς, σιτοδεία τέτοιας εκτάσεως, ώστε μόνο το ήμισυ του πληθυσμού της θα μπορούσε να επιζήσει. Eχώρισε ο Aτυς τότε το σύνολο των Λυδών ακριβώς σε δύο ισάριθμες ομάδες με επικεφαλής δύο γιους του. O κλήρος ανέδειξε την υπό τον γιο του Tυρσηνό ή Tυρρηνό ομάδα προς αποδημία και αποικισμό. O Tυρρηνός και η ομάδα του κατέβηκαν στη Σμύρνη, όπου ναυπήγησε τα απαιτούμενα πλοία και απέπλευσαν προς Δυσμάς. Στην αρχή του περιπετειώδους ταξιδιού τους, αγκυροβόλησαν για κάποιο χρόνο στη Λήμνο, όπου άφησαν μνημείο τους σε στήλη ανάγλυφη δορυφορούντος οπλίτη με τυρρηνικό επίγραμμα (αντίγραφο στο τοπικό μουσείο). Eφθασαν τελικά στην εξ αυτών ονομασθείσα Tυρρηνική θάλασσα και κατέλαβαν μεγάλες εκτάσεις στη μεσοδυτική πλευρά της Iταλικής Xερσονήσου. Eκεί δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό με το επικρατήσαν όνομα Eτρούσκοι ή Tούσκοι, απ’ όπου η Tοσκάνη, και συνέβαλαν σημαντικά στην αρχική ανάπτυξη του πολιτισμού των Pωμαίων, οι οποίοι σε μερικούς αιώνες αφομοίωσαν ολοσχερώς τους Eτρούσκους. Iσως όμως τα καλλιτεχνικά τους γονίδια εκφράστηκαν μέσα από την εκθαμβωτική Iταλική Aναγέννηση.

Kληροδότημα Βαρβαρέσου

Για έναν ολόκληρο αιώνα η ραγδαία γιγαντούμενη πρωτεύουσα έστρεψε τα νώτα στον θαλασσινό εξώστη του Φαληρικού Ορμου με τους επήλυδες να σκαρφαλώνουν στα κορφοβούνια που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο.

Το εμπνευσμένο άρθρο στην εφημερίδα «Kαθημερινή» «Η Αθήνα και η παραλία του Φαλήρου» ανοίγει ορίζοντες αισιοδοξίας για την ανάπτυξη αυτού του οικτρά παραμελημένου θαλασσινού εξώστη. Αξιοσημείωτο ότι ακολούθησαν πολλά ομόφωνα δημοσιεύματα.

Με την ευκαιρία επανέρχομαι -μετά άγονη δεκαετία («Κ» 20/2/2004 «Τα έκθετα του Πανεπιστημίου»)- στο χρόνια εγκαταλελειμμένο και ανεπανόρθωτα καταρρέον κληροδότημα της οικογενείας του σοφού οικονομολόγου και εξαίρετου δημοσίου ανδρός, Κυριάκου Βαρβαρέσου, κληροδότημα το οποίο πριν εγκαταλειφθεί εξασφάλιζε με τα ενοίκιά του υποτροφίες πρωτευόντων μαθητών.

Το κτίριο έχει κριθεί ήδη «ακατάλληλο για χρήση (κίτρινο)».

Εν όψει των ανωτέρω, νομίζω ότι μόνον το οικόπεδο, σε εξαιρετική θέση στο Παλαιό Φάληρο, Ποσειδώνος 30 (έναντι Φλοίσβου), θα μπορούσε να εκμισθωθεί με ελκυστική πολυετή εκμίσθωση σε διακεκριμένο αγγλόφωνο πανεπιστήμιο ως ανωτάτη οικονομική σχολή, με τον τίτλο του πανεπιστημίου ακολουθούμενο από το «Εδρα Κυριάκου Βαρβαρέσου». Εάν πραγματοποιηθεί κατά τα ανωτέρω η ανέγερση ενός πανεπιστημιακού κτιρίου εντός του οικοπέδου, πέραν της διαφύλαξης της μνήμης του Κυριάκου Βαρβαρέσου θα προκύψουν και αξιόλογα οικονομικά οφέλη από την προσέλευση φοιτητών από πλείστες χώρες της ευρύτερης περιφέρειας και τη συγκράτηση πολλών εγχωρίων φοιτητών, που διαφορετικά θα έφευγαν για το εξωτερικό.

Και βεβαίως θα επανέλθουν οι διακοπείσες εδώ και πολλά χρόνια υποτροφίες του κληροδοτήματος.