Οι Αθίγγανοι

Τώρα που οι αγελαίοι (κ) οπαδοί γύρισαν πίσω στα μαντριά τους, καιρός είναι να σοβαρευτούμε (αν γίνεται) και να κοιτάξουμε τα μεγάλα προβλήματα μας. Αναντίρρητα, από τα σοβαρότερα είναι η εξ' ανατολών μόνιμη επιβουλή των «γειτόνων» μας, που απροκάλυπτα πλέον εκδηλώνεται στη Θράκη με τη γνωστή τους επιμονή και μεθοδικότητα.

Στο γράμμα του, «Πομάκοι και Τσιγγάνοι» (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22 Σεπτεμβρίου), ο κ. Β. Καραβάς επισημαίνει το «καπέλωμα» των ανωτέρω από τους τουρκογενείς και προτείνει την εκλογή δικών τους (Πομάκων και Τσιγγάνων) αντιπροσώπων στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Ειδικά ως προς τους Τσιγγάνους, νομίζω ότι για τον απεγκλωβισμό τους από την οπισθόβουλη τουρκική περίπτυξη και ως ελκυστικό πόλο συσπείρωσης και πολιτισμικής αναβάθμισης θα μπορούσαμε να τους προσφέρουμε και την παράλληλη διδασκαλία της γλώσσας τους, η οποία και θα τονώσει τη συνείδηση της ξεχωριστής τους ταυτότητας.

Πριν από έναν αιώνα και πλέον ένας ιδιοφυής Ελληνας Κωνσταντινουπολίτης, γεννημένος στη Χίο, ο Αλέξανδρος Πασπάτης (1814-1891), γιατρός σπουδασμένος στην Αμερική και την Ευρώπη, σοφός βυζαντινολόγος και γλωσσολόγος, υπήρξε από τους διεθνώς αναγνωρισμένους θεμελιωτές της έρευνας γύρω από την καταγωγή και τη γλώσσα των Αθιγγάνων. Δίνοντας συνέχεια στο πρωτοποριακό έργο του Α. Πασπάτη, το αξιολογότατο Ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου π.χ. θα μπορούσε να οργανώσει Κέντρο μελέτης και διδασκαλίας της γλώσσας των Αθιγγάνων (ROMANI).

Και ιστορικοί ακόμη λόγοι συνηγορούν για την πρωτοβουλία αυτή, δεδομένου ότι στη μακρά τους πορεία από την κοιτίδα τους την Ινδία και πριν διασκορπιστούν σε όλη την Ευρώπη, οι Αθίγγανοι έμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο χώρο του Βυζαντίου, πράγμα που πιστοποιείται μεταξύ των άλλων και από τον αριθμό ελληνικών λέξεων (90), που είναι ενσωματωμένες στο βασικό λεξιλόγιο της ευρείας διασποράς τους (και εκτός Ελλάδος). Σε αντάλλαγμα έχουμε πάρει κι εμείς κάποιες δικές τους, π.χ. παλαιότατα τους λαογραφικούς «καλικάντζαρους» (KALE-μαύρος, KAJARO-άνθρωπος) και πρόσφατα τη φοβερή «νταλίκα» (TALIGA - η μεγάλη σκεπαστή άμαξα των μετακινήσεων τους).

Προσέτι, σε μερικές χώρες της Δύσης, λόγω της ενδιάμεσης ελληνικής τους αφετηρίας, οι Αθίγγανοι, ανάμεσα στα πολλά άλλα ονόματα που τους δόθηκαν (Αιγύπτιοι, Σαρακηνοί, Βοημοί, κ.ά.) κατά καιρούς, ονομάστηκαν και «γραικοί» (GRECS), απ' όπου ενδεχομένως πηγάζει και η γνωστή παρεξήγηση, η οποία συνδέει το όνομα μας με κάποιες χαρτοπαικτικές αταξίες.

Άραβες και Ισραήλ

Στο ενδιαφέρον άρθρο του, "Η ειρήνη στη Μ. Ανατολή και η τύχη των Κούρδων" (Καθημερινή, 23 Σεπτεμβρίου), ο κ. Γ. Χρυσάφης κάνει στην αρχή μια αναφορά στο Ισραήλ, του οποίου, λεει, η "εδαφική κυριαρχία επεκτάθηκε με σειρά πολέμων και αποικισμών". Δίνεται ίσως έτσι η εντύπωση πως η επέκταση αυτή ήταν αποτέλεσμα κατακτητικών πρωτοβουλιών του Ισραήλ. Όμως τα πράγματα δεν έχουν, νομίζω, έτσι.

Όταν, τέλη Νοεμβρίου 1947, ο ΟΗΕ δημιούργησε το Ισραήλ, χαράζοντας στην Παλαιστίνη ένα άκρως αμφίβολης βιωσιμότητας κρατίδιο, -ένα κυριολεκτικά διάτρητο χαρτογραφικό ράκος για τα περισωθέντα ράκη μιας μονίμως κατατρεγμένης φυλής- έπεσαν πάνω του για να το εξοντώσουν όλοι οι Άραβες της περιοχής.

Η φανατικά ανυποχώρητη απόφαση να ρίξουν τους Εβραίους στη θάλασσα υπήρξε έκτοτε ο αμετακίνητος και δηλωμένος στόχος σύμπαντος του αραβικού κόσμου. Με εξαίρεση τον πόλεμο του Ιουνίου 1967, όπου το Ισραήλ πρόλαβε και χτύπησε πρώτο τον απειλητικό κλοιό των συγκεντρωμένων αραβικών δυνάμεων, τόσο οι αρχικές πολύμηνες εχθροπραξίες του 1948, όσο και ο πόλεμος του Οκτωβρίου 1973 ξεκίνησαν με πολυμέτωπη επίθεση των ομόρων αραβικών κρατών. Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες αυτές απόπειρες, το εγχείρημα δεν επέτυχε και μάλιστα είχε αντίθετα από τα προσδοκώμενα από τους Αραβες αποτελέσματα. Οι λόγοι ερμηνεύονται συνήθως ανάλογα με τις συναισθηματικές προκαταλήψεις του καθενός.

Όλα αυτά όμως οδήγησαν στην προσφυγιά μυριάδες δυστυχισμένων ανθρώπων και από τα δύο μέρη Συστηματικά διεκτραγωδείται η δυστυχία των Παλαιστινίων προσφύγων. Όμως δεν αναφέρεται καθόλου η αντίστοιχη περίπτωση μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ξεριζωμένων Εβραίων, που οι Άραβες έδιωξαν μετά το 1948 από ανθούσες προαιώνιες εστίες, από τον Ατλαντικό ως τον Περσικό Κόλπο και από τη Συρία ως την Υεμένη. Εστίες, που οι περισσότερες υπήρχαν και πριν από τον ερχομό των Αράβων κατακτητών τον 7ο αιώνα. Κι αυτό, γιατί το Ισραήλ απορρόφησε και αποκατάστησε γρήγορα τους δικούς του πρόσφυγες στον ελάχιστο χώρο που διαθέτει.

Αντιθέτως, ο αραβικός κόσμος, απέραντος σε έκταση και με τον πλούτο μεγίστων αποθεμάτων πετρελαίου, δεν μπόρεσε, ή μάλλον δε θέλησε να δώσει λύση στο πρόβλημα των «αδελφών» Παλαιστινίων προσφύγων, προτιμώντας τη μονιμοποίηση των παλαιστινιακών γκέτο, επειδή αυτά προσέφεραν μοχλούς · άσκησης πολιτικής, συχνά μεγαλοπράγμονος και τυχοδιωκτικής, προς παράκαμψη και συγκάλυψη εσωτερικών αδιεξόδων. Το αποτέλεσμα ήταν η απελπισμένη καταφυγή των Παλαιστινίων στην τυφλή τρομοκρατία με τα τόσα αθώα θύματα της.

Αυτά, ως αναγκαίος, νομίζω, αντίλογος στον επί του θέματος μονόλογο, τον οποίο συνήθως ακούμε. Ας ελπίσουμε πως η πρόσφατη ιστορική χειραψία θα μπορέσει τελικά να κλείσει αυτό το θλιβερό κεφάλαιο, μεταθέτοντάς το στο χώρο του ιστορικού παρελθόντος.