Η πρόσφατη επανενεργοποίηση από την Τουρκία των "Γκρίζων ζωνών" στο Αιγαίο αποδόθηκε ενταύθα ως εκτόνωση εσωτερικών εντάσεων της Τουρκίας. Η ερμηνεία αυτή νομίζω πως μας "βολεύει", αποστρακίζοντας την πραγματική αιτία που είναι, η δική μας κοινωνικο-πολιτική καθίζηση, η οποία άλλη μια φορά αναρριπίζει το τουρκικό θράσος για την επαναφορά των παγίων τουρκικών διεκδικήσεων εις βάρος της χώρας μας. Ανάλογες πιέσεις εκδηλώθηκαν με την εγκατάσταση της δικτατορίας˙ τότε η επικεφαλής τριανδρία με εμφανή έπαρση μετέβη στον Έβρο για συνομιλίες με τη βεβαιότητα αίσιας έκβασης. Οι Τούρκοι διέγνωσαν το ειδικό βάρος των συνομιλητών τους, οι οποίοι επέστρεψαν οίκαδε άπρακτοι. Προς αντιπερισπασμό άρχισαν να γεμίζουν λεωφορεία και τρόλεϋ με αυτοκόλλητες σημαιούλες με την επιγραφή "Το Αιγαίο είναι ελληνικό". Έκτοτε η τουρκική μεθοδικότητα παρεσκεύαζε το πρώτο πλήγμα, την ευκαιρία του οποίου χάρισε στην Τουρκία η ευήθης αφροσύνη των δικτατόρων με την πολιτική τους στο "κυπριακό" που κατέληξε στην ανεπανόρθωτη τραγωδία. Φυσική συνέπεια τα Ιμια και η έκτοτε επανερχόμενη ποικιλοτρόπως τουρκική υπενθύμιση των απαιτήσεων τους στο Αιγαίο.
Οι ρίζες του προβλήματος βρίσκονται στην εις βάρος μας σοβαρή διατάραξη του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των δύο χωρών, ως αποτέλεσμα των καταλυτικών συμβάντων του λήξαντος εικοστού αιώνα.
Ελλάς και Τουρκία αναμετρήθηκαν επί μία δεκαετία, αρχίζοντας από τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13 και τελειώνοντας με τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Πετύχαμε τη βαλκανική μας ολοκλήρωση και διπλασιάσαμε την Ελλάδα, ελευθερώνοντας εδάφη από μακραίωνη τουρκική σκλαβιά. Μη αρκούμενοι στην προσάρτηση της Ανατολικής Θράκης, λαμπρού επάθλου της νικηφόρας συμμετοχής μας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (Συνθήκη των Σεβρών) επιχειρήσαμε την άκρως παράτολμη Μικρασιατική Εκστρατεία που κατέληξε στη γνωστή τραγωδία, απώλεια της Ανατ. Θράκης και ενάμιση εκατομμύριο εξαθλιωμένων προσφύγων. Η ενσωμάτωση τους σε καιρούς χαλεπούς υπήρξε κατόρθωμα, οφειλόμενο εν πολλοίς στην αξιοσύνη τους. Οι πρόσφυγες προσέτι συμπλήρωσαν εθνολογικά κενά στις απελευθερωθείσες περιοχές.
Η Τουρκία, ηττημένη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, έχασε μεν την αυτοκρατορία της, πλην όμως εδάφη κατοικούμενα σχεδόν αποκλειστικά από Άραβες, γεγονός που ουσιαστικά ακύρωνε τη σημασία για την Τουρκία των πετρελαϊκών αποθεμάτων της περιοχής. (Οι Άραβες θα διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους). Ενώ με την απέλαση και την εξόντωση μεγάλων χριστιανικών μειονοτήτων, Ελλήνων και Αρμενίων, συμποσούμενων σε τρία περίπου εκατομμύρια, ενίσχυσε σημαντικά την εθνική της ομοιογένεια. Αλλά το μέγιστο λαχείο της τύχης υπήρξε η εμφάνιση του ιδιοφυούς και χαλύβδινης θέλησης ηγήτορα, του Κεμάλ (Ατατούρκ), ο οποίος την κρισιμότερη φάση της ιστορίας της Τουρκίας την διέσωσε από επικρεμάμενο διαμελισμό και πραγματοποίησε επανάσταση ευρύτερων και βαθύτερων ανατροπών από εκείνες της ρωσικής επανάστασης -(που προσφάτως εξέπνευσε υπό το βάρος της παγκόσμιας καταναλωτικής υστερίας)- καινοτομίες οι οποίες ρίζωσαν και έθεσαν τη χώρα σε τροχιά ισχύος και προόδου. Νουνεχής και ευέλικτη πολιτική κράτησε τη χώρα ουδέτερη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με αποτέλεσμα την περαιτέρω παγίωση των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων και ενίσχυση της στρατηγικής εμβέλειας της χώρας.
Αντιθέτως, η αντίστοιχη περίοδος, ολόκληρη η δεκαετία 1940-1950, υπήρξε για την Ελλάδα μία από τις καταστροφικότερες της ιστορίας της. Άρχισε μεν με την πρωτοφανή νίκη που της χάρισε η ομοψυχία των ελλήνων στα βουνά της Αλβανίας, επιγραμματικά αποτυπωμένη στο απόφθεγμα του Τσώρτσιλ: "εις το εξής δεν θα λέμε ότι οι έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν έλληνες" στη συνέχεια όμως η θηριώδης γερμανική κατοχή, η αντίσταση και κατόπιν ο ασυγχώρητος "εμφύλιος" σπαραγμός -(όχι τόσο σπάνιος στην ιστορία μας)- άφησαν πίσω τους εκατόμβες σε νεκρούς και τραυματίες, θανάτους εξ ασιτίας, απέραντες υλικές καταστροφές που χρειάστηκαν άλλη μία δεκαετία για να επανορθωθούν. Εξού και η δυσμενέστατη εις βάρος της χώρας μας διασάλευση των συσχετισμών με τη γείτονα, εναργέστατα διαγραφόμενη στη θεαματική διεύρυνση της απόκλισης των πληθυσμιακών μεγεθών, (σε εκατομμύρια): έλληνες 6 (1928)*, τούρκοι 16 (1927)*- και σήμερα, έλληνες 11 και τούρκοι κοντά στα 80 (!). Πιθανότατες λοιπόν οι περιοδικές αναζωπυρώσεις των γκρίζων ζωνών, όταν οι τούρκοι διαβλέπουν έξαρση των προβλημάτων μας, όπως π.χ. συμβαίνει αυτή την περίοδο.
Η απαιτούμενη ηθική και υλική θωράκιση προϋποθέτει πρωτίστως
πλήρη συνειδητοποίηση της μη επιδεχόμενης καθησυχαστική συγκάλυψη
αντιπαλότητας των δύο λαών την οποία, ασχέτως οιωνδήποτε καλών προθέσεων, απεργάζονται από κοινού η Ιστορία (αρχίζοντας από το δυσοίωνο Μαντζικέρτ το 1071, οι βαθύτατες πολιτισμικές αντιθέσεις) και η Γεωγραφία (νησιά, υφαλοκρηπίδες κλπ) της περιοχής.
(*) ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΑΤΛΑΣ, Έκδοσις "ΠΡΩΙΑΣ", Αθήναι 1936
