Στο δυσοίωνα συμβολικό όνειρο της Άτοσσας, μητέρας του Ξέρξη (Αισχύλου «Πέρσαι»), ο μεγάλος τραγικός με ενορατική αντίληψη της κοινής τους ινδοευρωπαϊκής ρίζας παρουσιάζει Ελλάδα και Περσία ως «αυτάδελφες» χώρες. Αυτό, πέρα από τον αυτάρεσκα υπεροπτικό υποβιβασμό των τότε μεγάλων αντιπάλων μας ως βαρβάρων. Και ήταν όντως μεγάλος λαός οι Πέρσες, με εξαίρετα διοικητικά και διπλωματικά προσόντα (παντελώς απόντα στους διχαστικά φιλέριδες προγόνους μας), τα οποία συνείχαν μιαν απέραντη αυτοκρατορία από τη Θράκη και την Αίγυπτο (συμπεριλαμβανομένων των ενδιαμέσων χωρών), ώς την Ινδία και την Κεντρική Ασία.
Παρένθεση στην ιστορία τους το πρωτόγνωρο οικουμενικό όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τη συμφιλίωση των λαών, στηριζόμενο - άραγε μνήμη αισχύλειου «αυτοκασίγνητου»; - στη σύζευξη δύο αλληλοσυμπληρούμενων ταλαντούχων λαών, Ελλήνων και Περσών όραμα που χάθηκε με τον πρόωρο θάνατο του για να αναφανεί τρεις περίπου αιώνες αργότερα στη Βηθλεέμ. Παράλληλα, η Περσία υπήρξε εκκολαπτήριο εντυπωσιακού πλήθους θρησκειών, ενδεικτικώς αναφερομένων μόνον του Ζωροαστρισμού/Παρσισμού, Μανιχαϊσμού και Μιθραϊσμού, που για κάποιο διάστημα ανταγωνίστηκε τον Χριστιανισμό. Στους κοινωνικούς τους πειραματισμούς συγκαταλέγεται και ένας βραχύβιος ακραίος κομμουνισμός που έφτανε μέχρι κοινοκτημοσύνης των γυναικών.
Ολα αυτά άλλαξαν άρδην με την αραβική κατάκτηση (επακόλουθο και των ατέρμονων καταστρεπτικών βυζαντινο-περσικών πολέμων), και την υποταγή στο Ισλάμ, λέξη που ενέχει ακριβώς την έννοια της απόλυτης θρησκευτικής υποταγής, έκδηλης άλλωστε και στην αυτοταπείνωση της εδαφιαίας λατρευτικής πρόσκυψης. Οι ανυπότακτοι «Παρσήδες» κατέφυγαν στην Ινδία (περιοχή Βομβάης), όπου αποτελούν έκτοτε περίβλεπτο δυναμικό επιχειρηματικό στοιχείο της κοινωνίας, γεγονός το οποίο άγει αφεύκτως σε συγκρίσεις με τη νοοτροπία του κύριου όγκου που παρέμεινε στη χώρα. Ο προσηλυτισμός -βαθιά πολιτισμική τομή- καθήλωσε τον πληθυσμό στις περιοριστικές επιταγές της νέας θρησκείας, με θυσία της πρότερης ιδιομορφίας του και της επίγνωσης της λαμπρής προϊσλαμικής ιστορίας του, προς όφελος φιλοαραβικών προσανατολισμών, ακραίων στις μέρες μας. Η επίγνωση, αν υπήρχε, αφενός της μεγάλης ευεργεσίας του Κύρου του Μεγάλου προς τους Εβραίους, τους οποίους ελευθέρωσε από τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία, χρηματοδοτώντας και την εκ νέου ανέγερση του ναού του Σολομώντος στην Ιερουσαλήμ και αφετέρου του βίαιου εξισλαμισμού προσηλύτων στον ιουδαϊσμό βερβερικών φύλων της Β. Αφρικής καθώς και του σχετικά πρόσφατου εκείθεν διωγμού των από αιώνων εγκατεστημένων μυριάδων Εβραίων, οι οποίοι κατέφυγαν αναγκαστικά στο Ισραήλ, η επίγνωση αυτή θα εξέτρεψε ενδεχομένως μια ψυχραιμότερη και πιο ισορροπημένη αντιμετώπιση από τους Ιρανούς των προβλημάτων της περιοχής, κάτι βεβαίως μη αναμενόμενο υπό τις παρούσες συνθήκες.
