Είμαστε, πιστεύω, ένας βαθιά δημοκρατικός λαός, οξύτατα αλλεργικός σε κάθε μορφή δικτατορίας. Επομένως δεν θα μπορούσε ποτέ να μας ταιριάζει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Όμως τα αισθήματα μας αυτά δεν θα έπρεπε να μας οδηγούν σε υπερβολές ως προς την ερμηνεία ιστορικών γεγονότων.
Το επίσημο ΟΧΙ, που για λογαριασμό ολόκληρου του έθνους, του οποίου ερμήνευε τον ενιαίο παλμό, όρθωσε απέναντι στον Ιταλό δικτάτορα ο Ιωάννης Μεταξάς, δεν υπήρξε κατ' ανάγκην προϊόν άνωθεν επιταγής. (Άγγλοι, Γεώργιος). Αν αναλογιστούμε εξάλλου την τραγική θέση του ελεύθερου κόσμου την εποχή εκείνη, με τον κραταιό άξονα κυρίαρχο στην Ευρώπη μετά τη συντριβή της Γαλλίας και των συμμάχων, με τη ναζιστική Γερμανία και την κομμουνιστική Ρωσία καθισμένες σε αγαστή συνύπαρξη πάνω στο πτώμα της διαμελισμένης Πολωνίας, βλέπουμε πόσα δικαιολογητικά θα είχε κάποιος που θα έβαζε πάνω απ' όλα τις «φασιστικές» του πεποιθήσεις, να καταφύγει, αντί του ΟΧΙ, σε μια εύσχημη υποχώρηση. Όπως συνέβη σε τόσες άλλες χώρες.
Πιστεύω πως σε ορισμένες στιγμές, απέναντι στην πρόκληση της μοίρας, ο άνθρωπος μπορεί να αρθεί πάνω από αδυναμίες και μικροψυχίες και να ξεπεράσει κατά πολύ το φυσικό του ανάστημα. Ενα τέτοιο φαινόμενο νομίζω πως έχουμε στην προκειμένη περίπτωση.
Αυτά, με αφορμή το άρθρο του κ. Γ. Λεονταρίτη, «Η αθέατη πλευρά του ΟΧΙ» στο επετειακό αφιέρωμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, όπου ο αναγνώστης έχει ενίοτε την εντύπωση ότι διαβάζει κάποιο «χρονικό μιας προαναγγελθείσας ήττας» και αναρωτιέται πώς γίνεται μέσα σε τόση σήψη και έτσι... «απροετοίμαστοι» (SIC) να φτάσουμε στο μεγαλούργημα του αλβανικού έπους. Κι ο νους διαπορών πάει σε μια σύγκριση του κλίματος του Οκτωβρίου 1940 με εκείνο της τραγικής διάλυσης του στρατού μας στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ερήμου. Όσο για τον άκρως προσεκτικό κυβερνητικό χειρισμό του τορπιλισμού της Έλλης, μιας προφανούς ιταλικής «προβοκάτσιας», για την οποία κανείς δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία, μήπως τάχα θα έπρεπε να οργανωθεί παλλαϊκό συλλαλητήριο με αντιιταλικά συνθήματα και φιλοπόλεμες ιαχές; Μα ίσως αυτό ακριβώς περίμενε η Ιταλία ως αφορμή για να αρχίσει ενδεχομένως επίθεση το καλοκαίρι, τότε που οι συνθήκες ήταν απείρως ευνοϊκότερες γι' αυτήν. Ότι επακολούθησε είναι περίτρανη απόδειξη πως ο λαός, και όχι μόνον αυτός, ήταν - χωρίς φανφάρες - και ενήμερος και πανέτοιμος για τη μεγάλη δοκιμασία.
