Αδήριτη ανάγκη ξένων επενδύσεων

Εξ αφορμής δύο ευστόχων και αντικειμενικών άρθρων στην εφημερίδα "Καθημερινή", των κ. Κ. Ζούλα («Σπάρτακοι της ΔΕΗ, έχετε γραπτό μήνυμα») και κ. Σ. Τσιχλιά («Ας μιλήσουμε για τη ΔΕΗ») στο φύλλο της 5/7/2014, θα ήθελα να ανατρέξω στο απώτερο παρελθόν, για δύο παραδείγματα ξένων επενδύσεων, που άλλαξαν εκ βάθρων το παρόν και το μέλλον της πρωτεύουσας.

Πηγαίνοντας πίσω στα τέλη της βαρύτατα τρωθείσας δεκαετίας του 1920 (Μικρασιατική καταστροφή, Προσφυγικό), η αθηναϊκή Πλάκα, όπου διέμενα, για πόσιμο μεν νερό εξυπηρετείτο από κάρα που μετέφεραν στα σπίτια σφραγισμένες στάμνες με νερό από το Μαρούσι ή και τον Πόρο. Για τη λάτρα του σπιτιού και τις προσωπικές ανάγκες, τρεις νομίζω φορές την εβδομάδα, σε μία χοντρή κάθετη μαύρη σωλήνα στου Μακρυγιάννη, βαθυτάτου όρθρου, ανάβλυζε νερό για λίγες ώρες. Τενεκεδοκρουσίες ανήγγειλαν το χαρμόσυνο γεγονός για να σπεύσουν αγουροξυπνημένες νοικοκυρές ή υπηρετικό προσωπικό να γεμίσουν δύο τενεκέδες (με ξύλινο χέρι) και να τους μεταφέρουν στο σπίτι, όπου συνήθως αδειάζονταν σε ένα μεγάλο πιθάρι δίπλα στον νεροχύτη. Σημειώθηκαν και φόνοι για την προτεραιότητα στη σειρά αναμονής.

Ως προς τον φωτισμό, τα σπίτια φωτίζονταν με γκάζι (φωταέριο), μία συσκευή με φιτίλι από αμίαντο, που άναβε μετά φόβου Θεού και σπίρτο. Η σωλήνα του αερίου κατέβαινε από το κέντρο της οροφής κατοικουμένου δωματίου, ενώ δευτερεύοντες χώροι, π.χ. κουζίνα, W.C., εξυπηρετούντο με σαμντάνι (κηροπήγιο) και κερί. Δύο μεγάλες ξένες (αγγλικές) εταιρείες με ξένα, φυσικά, κεφάλαια ανύψωσαν μαγικά την πρωτεύουσα στον εικοστό αιώνα: H «Ούλεν» (Ulen Co/o) έφτιαξε το φράγμα του Μαραθώνα, βελτίωσε το σύστημα παροχής και το 1931 η Αθήνα για πρώτη φορά απέκτησε πλήρη υδροληψία. Η «Πάουερ» (Power and Traction) εταιρεία, παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, ηλεκτροφώτισε Αθήνα και Πειραιά, αρχίζοντας από το 1926 και βελτίωσε ουσιαστικά τις συγκοινωνίες, εγκαθιστώντας τρόλεϊ, τραμ και καινούργια ευρύχωρα λεωφορεία, που αντικατέστησαν πανάθλια παλαιότερα. «Θα πάρω την πάουερ» ήταν κοινή έκφραση. Χρόνια μετά, η ιταλική Pirelli έφτιαξε στην Πάτρα εργοστάσιο κατασκευής ελαστικών αυτοκινήτων. Συνεχείς απαιτήσεις των εργαζομένων ανάγκασαν τελικά την εταιρεία να τα μαζέψει και να φύγει! Αυτά, προς καθησυχασμό των φοβουμένων (;) την υποδούλωση της χώρας στο προ δύο αιώνων θεωρητικώς καταδικασμένο ξένο κεφάλαιο.

Eθιμο με θύματα

Oπως κάθε αξιοπρεπές έθιμο, ο πασχαλινός πύρινος ορυμαγδός υποτίθεται ότι έχει τις ευγενείς ρίζες του στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, στους μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας, στους μπουρλοτιέρηδες και λοιπά ηρωικά. Μερικοί πηγαίνουν βαθύτερα στον χρόνο, κινδυνεύοντες να βυθιστούν σε αχαρτογράφητα πελάγη. Θύματα τότε ήταν οι από τεσσάρων αιώνων εχθροί μας, συμπεριλαμβανομένου και του βιβλικού μας αντιπάλου Ιούδα, ο οποίος ετιμωρείτο πανηγυρικώς δι’ εμπρησμού αχυρογεμούς ομοιώματος.

Σήμερα, κοντά δύο αιώνες μετά, το δημοφιλές έθιμο καταλήγει σε τραυματισμούς και θανάτους ημεδαπών και τινών περιηγητών, θεωρουμένων κατά τα άλλα ως πολυτίμου υλικού της θρυλουμένης βαρείας βιομηχανίας μας (τουρισμός).

Αρκούντως αποδεδειγμένα, το κράτος ορρωδεί προ της ψηφοβλαβούς αντιδράσεως πλήθους θερμών εθιμολατρών, προς επίρρωσιν του σοφού αποφθέγματος Αιγυπτίου ιερέως προς Σόλωνα, «Eλληνες αεί παίδες» (μη αποκλειομένης, υποθέτω, ακροτελευτίου φράσεως, «παίζοντες εν ου παικτοίς», την οποία ο Σόλων, ενδεχομένως ελησμόνησε;).

Δεδομένης της απολύτου αντιθέσεως μεταξύ του χριστιανικού ήθους και του φρενήρους εκτραχηλισμού του βαρβαρικού «εθίμου», το οποίο φθάνει στα όρια ακραίας συμπεριφοράς στην ανόσια πυροκροτική αναμέτρηση δύο ενοριών (Βροντάδες Χίου), θεωρώ ότι η ενδεδειγμένη Αρχή για τον εξοστρακισμό του απαράδεκτου, επικινδύνου και παιδαριώδους αυτού «εθίμου» είναι η Εκκλησία της Ελλάδος.

Ηροδότου παραλειπόμενα

Η κατάρρευση του λαμπρού ελληνόφωνου Μυκηναϊκού πολιτισμού επήλθε μεταξύ 1250 και 1100 πΧ., όπως απεδείχθη απο πρωτοπόρο μελέτη Ισραηλινών επιστημόνων βάσει αναλύσεως κόκκων απολιθωμένης γύρης φυτών και δεδομένων ραδιενεργού άνθρακος ("Καθημερινή" 23/10/2013). Αναμφισβήτητη πλέον αιτία, κλιματικές αλλαγές, με αποτέλεσμα μακροχρονίου αλληλουχίας εντόνου καύσωνος, ανομβρίας, ξηρασίας, σιτοδείας, λιμού και πυρπολήσεων στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και των ομόρων περιοχών, εκτός Αιγύπτου, χάρις στον τροφοδότη Νείλο. Κλιματική αλλαγή είχε εισηγηθεί και ο Ρ. Κάρπεντερ, χωρίς όμως απτά επιχειρήματα. Η θεομηνία έπληξε ομάδα λαών της βόρειας παρυφής της λεκάνης, μεταξύ των οποίων και οι Τυρσηνοί (Τυρρηνοί), τους οποίους αναφέρει ο Ηρόδοτος ("Καθημερινή" 21/11/2013). Πέραν των Τυρσηνών, αιγυπτιακές πηγές αναφέρουν: Λυκίους, Σικελούς, Σαρδηνούς, Φιλισταίους, ίσως Αχαιούς(;) και άλλους. Όλοι αυτοί εγκατέλειψαν τις εστίες τους καταφεύγοντες στα πλοία τους "συν γυναιξί και τέκνοις", λυμαινόμενοι με δηώσεις και καταστροφές τα παράλια και την ενδοχώρα της ανατολικής μεσογειακής λεκάνης, πλην Αιγύπτου, όπου απεκρούσθησαν επιτυχώς επί Ραμσή Γ' (1174πΧ) και του προκατόχου του. Στον πειρατικό στόλο αυτών των λαών, τους οποίους οι Αιγύπτιοι ονόμασαν "Λαούς της Θαλάσσης", οφείλεται η διαρραγή του πλέγματος των ζωτικών για τους μυκηναίους θαλασσείων εμπορικών οδών, που συνέτεινε στην παρακμή τους.

Παραλλήλως σημειώθηκαν και στον ελληνικό χώρο μετακινήσεις ελληνικών φυλών με καταστροφικά ενίοτε αποτελέσματα, π.χ. καταστροφή Θηβών, Ορχομενού, του εκπληκτικής συλλήψεως και εκτελέσεως πολυσχιδούς έργου της αξιοποιήσεως της Κωπαϊδικής λεκάνης, το οποίον λεπτομερέστατα ανέδειξε η αμετάφραστη(!) εξονυχιστική μελέτη του καθηγητού Δρ. Jost Knauss.

Όλα τα ανωτέρω συνήργησαν στην κατάρρευση του Μυκηναϊκού κόσμου και την έναρξη των σχεδών τεσσάρων (12ος-8ος) "Σκοτεινών Αιώνων" χαρακτηριζομένων απο την απουσία γραφής και τη μείωση του πληθυσμού. Η απουσία γραφής ανεπληρώθη απο "βάρδους", που διέσωσαν απο γενεάς εις γενεάν κυριώτερα συμβάντα της εποχής υπο μορφήν θρύλων, τραγουδιστά (Ιλιάδα, Οδύσσεις, κλπ)

Πιθανόν το εδάφιον της Ιλιάδος (Ζ168): "σήματα λυγρά γράψας εν πίνακι πτυκτώ" (χαράξας σήματα ολέθρια σε πτυσσόμενο πινάκιο) στελνόμενα απο τον Προίτο με τον Βελλεροφόντη στον βασιλέα της Λυκίας, ίσως να αποτελεί ανάμνηση μακρυνή μιάς γραφής (Γραμμική Β'), που ελάχιστοι πλέον γνώριζαν, αποστολεύς και παραλήπτης και όχι ο κομιστής, θύμα του μηνύματος.

Ηροδότου δικαίωση

Στο φύλλο της «Kαθημερινής» 23/10/2013 παρουσιάζεται εξαίρετη μελέτη Iσραηλινών επιστημόνων: «Ξηρασία αφάνισε πολιτισμούς», στην οποία με την ανάλυση κόκκων απολιθωμένης γύρης, διατηρούμενης επί χιλιετίες, διαπιστώνεται ότι μεγάλη ξηρασία ενέσκηψε μεταξύ 1250 - 1100 π.X. και υπήρξε η πραγματική αιτία της κατάρρευσης πολιτισμών (Mυκηναϊκού, Xετταίων, χωρών της Aνατολικής Mεσογείου). H διαπίστωση αυτή εδραιώνει ακόμη μια φορά την (συχνά στο παρελθόν, αμφισβητούμενη) αξιοπιστία του Hροδότου.

Aναφέρει λοιπόν ο Hρόδοτος (A΄ 94), ότι βασιλεύοντος στη Λυδία του θρυλικού Aτυος, ενέσκηψε στη χώρα, λόγω ξηρασίας ασφαλώς, σιτοδεία τέτοιας εκτάσεως, ώστε μόνο το ήμισυ του πληθυσμού της θα μπορούσε να επιζήσει. Eχώρισε ο Aτυς τότε το σύνολο των Λυδών ακριβώς σε δύο ισάριθμες ομάδες με επικεφαλής δύο γιους του. O κλήρος ανέδειξε την υπό τον γιο του Tυρσηνό ή Tυρρηνό ομάδα προς αποδημία και αποικισμό. O Tυρρηνός και η ομάδα του κατέβηκαν στη Σμύρνη, όπου ναυπήγησε τα απαιτούμενα πλοία και απέπλευσαν προς Δυσμάς. Στην αρχή του περιπετειώδους ταξιδιού τους, αγκυροβόλησαν για κάποιο χρόνο στη Λήμνο, όπου άφησαν μνημείο τους σε στήλη ανάγλυφη δορυφορούντος οπλίτη με τυρρηνικό επίγραμμα (αντίγραφο στο τοπικό μουσείο). Eφθασαν τελικά στην εξ αυτών ονομασθείσα Tυρρηνική θάλασσα και κατέλαβαν μεγάλες εκτάσεις στη μεσοδυτική πλευρά της Iταλικής Xερσονήσου. Eκεί δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό με το επικρατήσαν όνομα Eτρούσκοι ή Tούσκοι, απ’ όπου η Tοσκάνη, και συνέβαλαν σημαντικά στην αρχική ανάπτυξη του πολιτισμού των Pωμαίων, οι οποίοι σε μερικούς αιώνες αφομοίωσαν ολοσχερώς τους Eτρούσκους. Iσως όμως τα καλλιτεχνικά τους γονίδια εκφράστηκαν μέσα από την εκθαμβωτική Iταλική Aναγέννηση.

Kληροδότημα Βαρβαρέσου

Για έναν ολόκληρο αιώνα η ραγδαία γιγαντούμενη πρωτεύουσα έστρεψε τα νώτα στον θαλασσινό εξώστη του Φαληρικού Ορμου με τους επήλυδες να σκαρφαλώνουν στα κορφοβούνια που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο.

Το εμπνευσμένο άρθρο στην εφημερίδα «Kαθημερινή» «Η Αθήνα και η παραλία του Φαλήρου» ανοίγει ορίζοντες αισιοδοξίας για την ανάπτυξη αυτού του οικτρά παραμελημένου θαλασσινού εξώστη. Αξιοσημείωτο ότι ακολούθησαν πολλά ομόφωνα δημοσιεύματα.

Με την ευκαιρία επανέρχομαι -μετά άγονη δεκαετία («Κ» 20/2/2004 «Τα έκθετα του Πανεπιστημίου»)- στο χρόνια εγκαταλελειμμένο και ανεπανόρθωτα καταρρέον κληροδότημα της οικογενείας του σοφού οικονομολόγου και εξαίρετου δημοσίου ανδρός, Κυριάκου Βαρβαρέσου, κληροδότημα το οποίο πριν εγκαταλειφθεί εξασφάλιζε με τα ενοίκιά του υποτροφίες πρωτευόντων μαθητών.

Το κτίριο έχει κριθεί ήδη «ακατάλληλο για χρήση (κίτρινο)».

Εν όψει των ανωτέρω, νομίζω ότι μόνον το οικόπεδο, σε εξαιρετική θέση στο Παλαιό Φάληρο, Ποσειδώνος 30 (έναντι Φλοίσβου), θα μπορούσε να εκμισθωθεί με ελκυστική πολυετή εκμίσθωση σε διακεκριμένο αγγλόφωνο πανεπιστήμιο ως ανωτάτη οικονομική σχολή, με τον τίτλο του πανεπιστημίου ακολουθούμενο από το «Εδρα Κυριάκου Βαρβαρέσου». Εάν πραγματοποιηθεί κατά τα ανωτέρω η ανέγερση ενός πανεπιστημιακού κτιρίου εντός του οικοπέδου, πέραν της διαφύλαξης της μνήμης του Κυριάκου Βαρβαρέσου θα προκύψουν και αξιόλογα οικονομικά οφέλη από την προσέλευση φοιτητών από πλείστες χώρες της ευρύτερης περιφέρειας και τη συγκράτηση πολλών εγχωρίων φοιτητών, που διαφορετικά θα έφευγαν για το εξωτερικό.

Και βεβαίως θα επανέλθουν οι διακοπείσες εδώ και πολλά χρόνια υποτροφίες του κληροδοτήματος.

Κ. Βαρβαρέσος - αποσύνδεση δραχμής

Στο άρθρο της εφημερίδας "Καθημερινή" της 18/04/2010 ("Το τίμημα της χρυσής δραχμής"), χωρεί, νομίζω, μια ουσιώδης συμπληρωματική διευκρίνηση. Μια συνέπεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που άρχισε το 1929 υπήρξε και η προϊούσα απορρύθμιση των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Όπως ήταν φυσικό, στη δίνη των μεταβολών παρεσύρθη και η δραχμή με σοβαρές απώλειες. Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του Ελευθερίου Βενιζέλου για τη διατήρηση του κανόνα του χρυσού (εναλλάξ μέσω σύνδεσης με την αγγλική λίρα και το δολάριο) και την αντίθετη εισήγηση του Κυριάκου Βαρβαρέσου, οικονομικού συμβούλου τότε της προσφάτως ιδρυθείσας Τραπέζης της Ελλάδος. Ο Βενιζέλος, πεισθείς τελικά, τον κάλεσε να αναλάβει το Υπουργείο των Οικονομικών.

Ο αείμνηστος Κυριάκος Βαρβαρέσος, δια βίου "μάχιμος" οικονομολόγος στις επάλξεις ζωτικών συμφερόντων του έθνους, υπήρξε ο ιθύνων νους και αρχιτέκτων των θεμελιακών αλλαγών της οικονομικής πολιτικής, οι οποίες όπως καταλήγει το άρθρο της Καθημερινής, "σήμαναν την αρχή της οικονομικής αναγέννησης". Θα πρόσθετα: και συνέβαλαν αποφασιστικά στην ετοιμότητα της χώρας μας στον στρατιωτικό θρίαμβο στα βουνά της Αλβανίας και την ηρωική αντίσταση στα οχυρά της Μακεδονίας (Ρούπελ) το 1941. Τις υπέρτατες αυτές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας.

Η σωτηρία της οικίας Παύλου Μελά

Αμποτες να πραγματοποιηθεί επί τέλους η σωτηρία του σπιτιού απ' όπου ξεκίνησε η ολοκλήρωση του εθνικού μας χώρου (Άρθρο εφημερίδας "Καθημερινή": Σχέδιο σωτηρίας της οικίας Παύλου Μελά) Η κατάντια του ήταν μια σκέτη ντροπή. Άψογα διατηρημένο μέσα σε καταπράσινο κήπο όσο το κατοικούσε η εμπνευσμένη γλύπτρια Ναταλία Μελά, εγγονή του Μακεδονομάχου, μετά την απομάκρυνση της προς "αξιοποίηση" του όπισθεν μεγάλου οικοπέδου, εγκαταλείφθηκε άσπλαχνα στη φθορά του χρόνου και των ανθρώπων· χρησιμοποιήθηκε και ως αποθήκη οικοδομικού υλικού για τις αναγειρόμενες πολυκατοικίες του "αξιοποιούμενου" οικοπέδου. Με την κατεδάφιση της πετρόχτιστης μάντρας και ο κήπος ρημάχτηκε σε ξέφραγο αμπέλι. Το σεμνό, περικαλές οίκημα, καθρέφτης του ήθους του ήρωα, κιβωτός εθνικής μνήμης και στολίδι της Κηφισιάς, έδειχνε καταδικασμένο εις θάνατο. Εκκλήσεις προς δημόσιες αρχές, επιστολές στον τύπο (σταχυολογώ δύο ημέτερες, "Η Κηφισιά αγνωμονούσα"(23/1/2002), "Τύχη και ατυχία «διατηρητέων» Κηφισιάς"(8/7/2006), από διάφορες που φιλοξένησαν τα Γράμματα της εφημερίδας "Καθημερινής"), έμειναν χωρίς αποτέλεσμα, αντιμετωπίζοντας ως και την άρνηση παραδοχής του χαρακτηρισμού του οικήματος ως διατηρητέου. Παράδειγμα, σε επετειακή έκθεση στο Δημαρχείο Κηφισιάς για τον Μακεδονικό Αγώνα, υπήρχαν άφθονες φωτογραφίες από τη ζωή της οικογένειας Μελά στην Κηφισιά· ούτε μία όμως του σπιτιού όπου ζούσαν. Στην απορία μου γι αυτήν την κραυγαλέα απουσία του διατηρητέου, η δημοτική επιμελήτρια της έκθεσης αρνήθηκε την ιδιότητα αυτή του κτίσματος. Κατόπιν αυτού, απευθύνθηκα εγγράφως στον Δήμαρχο για τη διαλεύκανση του θέματος. Η απάντηση, με έγγραφο της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου, επιβεβαιώνει οριστικά ότι η οικία του Παύλου Μελά έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέα με το Π.Δ. 12-2-1982/Φ.Ε.Κ. 180Δ'/19-3-1982.

Χρειάστηκαν λοιπόν 27 ολόκληρα χρόνια και μία επιβεβαιωτική απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (Φ.Ε.Κ. 16/9/2009) με την πρόβλεψη της σχετικής δαπάνης για να αρχίσει-τελεσιδίκως ελπίζω- υλοποιούμενο το Προεδρικό Διάταγμα του 1982 και να εκπληρωθεί ένα εθνικό χρέος. Συμβολικά, όσος χρόνος χρειάστηκε για να καταποντιστεί η χώρα, υπό το βάρος ξέφρενης σπατάλης και καλπάζουσας κρατικής ακηδείας, στο δύσοσμο τέλμα της ένδειας και της γενικής ανυποληψίας. Να ελπίσουμε ότι αλλάζουμε σελίδα;